Rzeki rtęci i mechaniczne pułapki? Do tego grobowca nikt nie zajrzał od 2200 lat

Qin Shi Huang (259–210 p.n.e.) to postać mityczna i rzeczywista zarazem. W wieku zaledwie 13 lat objął tron królestwa Qin, a dwie dekady później zjednoczył walczące państwa Chin pod jedną władzą. Wprowadził jednolite prawo, system wag i miar, a także standardy pisma. Rozpoczął budowę Wielkiego Muru, ale jego największym przedsięwzięciem było... przezwyciężenie śmierci.

Obsesyjnie poszukiwał eliksiru nieśmiertelności, wysyłał ekspedycje na morskie wyspy i do alchemików, ale śmierci nie uniknął. Za to zbudował dla siebie grobowiec, który miał być jego wiecznym pałacem. Prace trwały niemal 40 lat i zatrudniały setki tysięcy ludzi.

Według zapisów historycznych, przy budowie kompleksu grobowego pracowało ponad 700 000 robotników – od rzemieślników po niewolników i jeńców wojennych. Warunki były skrajnie trudne, a legenda głosi, że wielu z nich nigdy nie opuściło budowy. Niektórzy mogli zostać celowo pogrzebani żywcem, by "zachować tajemnicę" lokalizacji wejścia i systemu zabezpieczeń.

W 1974 roku, rolnicy kopiący studnię niedaleko Xi'an trafili na ceramiczne figury. Tak odkryto Terakotową Armię – tysiące naturalnej wielkości postaci wojowników, koni i rydwanów, ustawionych w szykach bojowych. Każda figura jest unikalna, z indywidualnymi rysami twarzy i umundurowaniem. Miała chronić cesarza w zaświatach. Ale to tylko przedpole grobowca. Właściwa komora grobowa wciąż pozostaje nietknięta.

Armia terakotowa - strażnicy pierwszego cesarza Chin

Dziś szacuje się, że odkryto około 8000 figur wojowników, ponad 600 koni i 100 rydwanów. Figury przedstawiają nie tylko żołnierzy piechoty, ale też łuczników, generałów, oficerów, a nawet urzędników i artystów. Niektóre z nich zachowały ślady oryginalnych, jaskrawych kolorów – czerwieni, purpury, zieleni – co pokazuje, jak barwne było niegdyś to podziemne królestwo.

Informacje o wnętrzu grobowca pochodzą przede wszystkim z tekstów historyka Sima Qiana, który spisał je około 100 lat po śmierci cesarza. Według niego:

• sufit zdobią gwiazdy z pereł;
• na ziemi umieszczono miniaturowe krajobrazy Chin;
• wokół płyną rzeki rtęci, napędzane mechanicznymi systemami;
• wejścia zabezpieczone są pułapkami z kuszami.

Choć brzmi to jak legenda, współczesne badania potwierdzają niezwykłe fakty. W glebie wokół kopca wykryto wysokie stężenia rtęci, niewytłumaczalne geologicznie. To mocna przesłanka, że opowieści o rtęciowych rzekach mogą być prawdziwe.

Chińska kultura przypisuje śmierci i życiu po śmierci ogromne znaczenie. Wierzono, że dusza cesarza będzie kontynuować swoje panowanie w zaświatach, dlatego stworzono dla niej kompletny, podziemny świat. Rtęć symbolizowała nieśmiertelność i była traktowana jako "eliksir życia". Gwiezdny sufit z pereł miał odzwierciedlać niebo, a miniaturowe rzeki i góry – całe imperium, którego dusza cesarza miała strzec na wieki.

Budowa takiego grobowca nie była jedynie aktem pychy, lecz wyrazem głębokiej duchowej koncepcji harmonii między ziemią a niebem, światem doczesnym i wiecznym.

Główne powody, dla których do tajemniczego grobowca jeszcze nich nie zajrzał, są trzy:

1. brak technologii – poprzednie odkrycia pokazują, że farby i organiczne materiały znikają niemal natychmiast po kontakcie z powietrzem. Bez odpowiednich metod zabezpieczenia, wszystko mogłoby ulec zniszczeniu;
2. toksyczne zagrożenie – rtęć w glebie to ryzyko dla zdrowia badaczy;
3. szacunek do miejsca spoczynku – chińska tradycja traktuje groby jako nienaruszalne. Otworzenie mogłoby być odebrane jako profanacja.

W XXI wieku naukowcy korzystają z radarów penetrujących ziemię, by zbadać strukturę grobowca. Potwierdzono istnienie komory głównej i sieci tuneli. Całość przypomina podziemne miasto. Otworzenie może nastąpić dopiero wtedy, gdy technologia umożliwi bezpieczne i całkowicie zachowawcze badania.

Grobowiec Qin Shi Huanga to archeologiczny Czarny Ląd. Nikt nie wie, co znajdzie się w jego wnętrzu. A może właśnie w tej niepewności tkwi jego siła. Tak jak pustka może być największą pełnią, tak i zamknięty grobowiec pierwszego cesarza staje się symbolem wiecznej tajemnicy – niemej, nienaruszalnej, niepojętej.

• Sima Qian, Zapiski historyka (ok. 100 p.n.e.)
• "Mercury distribution revealed by archaeological surveys at the Mausoleum of the First Qin Emperor", Scientific Reports, 2020
• Muzeum Terakotowej Armii, Xi'an
• Raporty Chińskiej Służby Dziedzictwa Kulturowego