Zabił go fanatyczny mnich. Tragiczna śmierć Henryka Walezego
Śmierć Henryka Walezego w 1589 roku to jeden z najbardziej dramatycznych epizodów końca XVI wieku. Ostatni król z dynastii Walezjuszów, który zapisał się w polskiej historii jako pierwszy władca wybrany w wolnej elekcji, zginął zasztyletowany przez fanatycznego dominikanina Jacques’a Clémenta podczas oblężenia Paryża. Co faktycznie wiemy o tym zamachu?
Śmierć Henryka Walezego. Fot. Hugues Merle
Ostatnie lata Henryka Walezego
Henryk Walezy, znany w Polsce jako pierwszy elekcyjny król, a we Francji jako Henryk III, był postacią, której życie i śmierć wpisały się w jeden z najbardziej burzliwych okresów historii Europy. Po krótkim panowaniu w Rzeczypospolitej Obojga Narodów, które zakończył niespodziewaną ucieczką w 1574 roku na wieść o śmierci brata, Henryk powrócił do Francji, by objąć tron jako ostatni monarcha z dynastii Walezjuszów.
Świadek podniósł alarm. Spójrzcie na nagranie ze Śląska
Jego rządy przypadły na czas krwawych wojen religijnych, które rozdzierały kraj na katolików i hugenotów, a także na okres głębokiego kryzysu monarchii.
W ostatnich latach życia Henryka sytuacja polityczna we Francji była wyjątkowo napięta. Król, zmagając się z rosnącą potęgą Ligi Katolickiej, której przewodził Henryk Gwizjusz, próbował utrzymać równowagę pomiędzy skłóconymi frakcjami. Jego decyzje, często odbierane jako niezdecydowane lub wręcz zdradzieckie, prowadziły do utraty popularności zarówno wśród arystokracji, jak i ludu. Dodatkowo brak potomka i niejasności wokół sukcesji pogłębiały niepokój w kraju.
Henryk III był także celem licznych ataków propagandowych. Zarzucano mu rozrzutność, faworyzowanie dworskich ulubieńców oraz herezje i niemoralność, co w oczach wielu katolików czyniło go niegodnym władzy. W tej atmosferze narastała radykalizacja nastrojów, a Liga Katolicka coraz śmielej występowała przeciwko królowi, domagając się zdecydowanych działań przeciwko hugenotom i ich sojusznikom.
Śmierć Henryka Walezego 1589
W lipcu 1589 roku Henryk III, zmuszony do opuszczenia Paryża przez zbuntowaną ludność i Ligę Katolicką, schronił się wraz z armią w zamku Saint-Cloud pod Paryżem. Tam, wśród przygotowań do planowanego oblężenia stolicy, doszło do wydarzenia, które na zawsze zmieniło bieg francuskiej historii.
1 sierpnia 1589 roku do królewskiej rezydencji przybył młody dominikanin Jacques Clément, który przedstawił się jako posłaniec z ważnymi dokumentami dla monarchy. Dzięki sfabrykowanym listom i przekonującej postawie uzyskał dostęp do króla, który – nie spodziewając się zagrożenia – nakazał straży odstąpić i przyjął mnicha na osobności.
Clément, pod pretekstem przekazania poufnej wiadomości, zbliżył się do Henryka i niespodziewanie zadał mu cios nożem w brzuch, używając specjalnie spreparowanego sztyletu.
Król został ciężko ranny, ale początkowo nie wydawało się, by obrażenia były śmiertelne. Zamachowiec natychmiast został obezwładniony i zabity przez królewskich strażników – według relacji wyrzucono go przez okno, a następnie poćwiartowano jego ciało.
Ranny monarcha jeszcze przez kilka godzin zachowywał przytomność, jednak w nocy z 1 na 2 sierpnia jego stan gwałtownie się pogorszył. Ostatecznie Henryk III zmarł 2 sierpnia 1589 roku w wieku 37 lat.
Reakcje współczesnych i następstwa śmierci
Wieść o zamachu na Henryka III natychmiast rozeszła się po Francji i Europie, wywołując skrajne reakcje. W obozie Ligi Katolickiej śmierć króla została przyjęta z entuzjazmem, a Jacques Clément okrzyknięty został męczennikiem i bohaterem sprawy katolickiej. Wielu radykałów uznało zamach za akt boskiej sprawiedliwości, mający oczyścić Francję z "heretyckiego" władcy.
Z drugiej strony dla zwolenników monarchii i umiarkowanych katolików śmierć Henryka Walezego była ciosem, który pogrążył kraj w jeszcze większym chaosie. Król nie pozostawił potomka, a jego jedynym prawowitym następcą był Henryk z Nawarry – przywódca hugenotów i protestant, co wzbudzało ogromne kontrowersje w katolickiej Francji.
Wdowa po Henryku, królowa Ludwika Lotaryńska, pogrążyła się w żałobie, nosząc białe szaty – symbol żałoby królowych Francji, co przyniosło jej przydomek "Biała Królowa".
Śmierć Henryka III oznaczała definitywny koniec dynastii Walezjuszów na tronie francuskim. Władzę przejął Henryk IV, pierwszy król z dynastii Burbonów, który musiał stoczyć długą walkę o uznanie swojej koronacji przez katolicką większość i zakończenie wojen religijnych.
Wybrana bibliografia:
· Grzybowski S., Henryk Walezy, Wrocław 1985.
· The Assassination of Henri III of France [https://tudorextra.com/2023/08/02/the-assassination-of-henri-iii-of-france/].
