Nagła śmierć łóżeczkowa. Jak można jej zapobiegać?

Zespół nagłej śmierci łóżeczkowej nosi fachową nazwę zespołu nagłej śmierci niemowląt (z ang. Sudden Infant Death Syndrome - SIDS). Termin odnosi się do sytuacji, w której pozornie zdrowe dziecko umiera nagle, zazwyczaj we śnie.
Mimo że SIDS uważany jest za stosunkowo rzadki, to odpowiada za największą liczbę zgonów dzieci w wieku od 1 miesiąca do ukończenia pierwszego roku życia. Najwięcej przypadków odnotowuje się u dzieci między drugim a czwartym miesiącem życia. W samych Stanach Zjednoczonych w 2020 roku aż 1389 niemowląt zmarło z powodu nagłej śmierci łóżeczkowej.
Dobrą informacją jest to, że wskaźniki SIDS znacznie spadły w ostatnich latach. W USA obniżyły się z 130,3 zgonów na 100 000 żywych urodzeń w 1990 r. do 38,4 zgonów na 100 000 żywych urodzeń w 2020 r.

Przyczyny występowania zespołu nagłej śmierci niemowląt nie są znane. Jednak naukowcy wskazują kilka potencjalnych powodów, które mogą się do niej przyczyniać:

• bezdech senny, czyli okres zatrzymania oddychania podczas snu,
• nieprawidłowości w obszarze mózgu kontrolującym oddychanie.

Wyniki badań brytyjskich naukowców opublikowane w czasopiśmie "The Lancet" dowodzą, że jedną z dodatkowych przyczyn powodujących nagłą śmierć łóżeczkową może być mutacja genetyczna, która w istotny sposób wpływa na pracę mięśni układu oddechowego.

Choć nie można wskazać konkretnego czynnika, który odpowiada za wystąpienie SIDS, specjaliści wymieniają szereg zmiennych, które zwiększają ryzyko nagłej śmierci łóżeczkowej. Najważniejszym z nich jest kładzenie dziecka do snu na brzuchu lub boku przed ukończeniem 1 roku życia.

Ryzyko wystąpienia SIDS może wzrastać przez:

• wrodzone wady mózgu,
• zakażenie dróg oddechowych,
• niską wagę urodzeniową,
• przedwczesne porody lub ciąże mnogie,
• obciążenie genetyczne SIDS.

Wśród innych czynników wymieniane są bierne palenie lub palenie przez matkę w czasie ciąży, jej młody wiek (poniżej 20 r.ż), niekarmienie piersią i/lub niepodawanie dziecku smoczka do snu.
Czynnik ryzyka wrasta także, gdy dochodzi do przegrzewania dziecka, wspólnego spania niemowlęcia w jednym łóżku z opiekunem oraz korzystanie ze zbyt miękkiej pościeli i/lub materaca.
Na SIDS nieco bardziej narażeni są chłopcy, a znaczenie ma także pochodzenie etniczne - dzieci Afroamerykanów i rdzennych Amerykanów są dwa razy bardziej narażone na śmierć z powodu SIDS niż inne rasy z powodów, które nie są znane.
Unikanie jak największej liczby tych czynników nie może co prawda zapobiec SIDS, ale może zmniejszyć ryzyko wystąpienia nagłej śmierci łóżeczkowej.

Najnowsze wytyczne z 2022 r. Amerykańskiej Akademii Pediatrii dotyczące minimalizowania zgonów związanych ze śmiercią łóżeczkową zalecają zapewnienie dziecku bezpiecznego środowisko snu. Oznacza to, że należy zadbać o:

• układanie niemowlęcia do snu i na drzemki na plecach,
• stosowanie twardej, płaskiej powierzchni do spania, najlepiej atestowanych materacy,
• spanie w osobnych łóżkach, ale w tym samym pomieszczeniu przynajmniej do ukończenia przez dziecko 6 miesiąca życia,
• zrezygnowanie z koców, poduszek, ciepłej pościeli i zabawek w łóżku niemowlęcia,
• unikanie przegrzewania dziecka,
• nienakrywanie niemowlęciu główki.

Dodatkowe zalecenia dotyczące zmniejszenia ryzyka związanego z SIDS obejmują:

• karmienie mlekiem matki,
• unikanie narażenia dziecka na nikotynę, alkohol i narkotyki,
• rutynowe szczepienia,
• korzystanie ze smoczka.

Specjaliści Safe to Sleep przestrzegają przed używaniem klinów oraz innych produktów, które mają utrzymać dzieci w "bezpiecznej pozycji", ponieważ nie spełniają one federalnych wytycznych dotyczących bezpieczeństwa snu i nie mogą zapobiec wystąpieniu SIDS.

Zwracają także uwagę, że stosowanie monitorów oddechu lub ruchu, jako głównego sposobu zapobiegania nagłej śmierci łóżeczkowej, nie jest skuteczną metodą ani w wykrywaniu SIDS, ani w jego zapobieganiu.