Ceny importowanych nawozów w 2026 r. wzrosną. Oto powód

Od 2026 r. ceny nawozów importowanych do UE wzrosną z powodu wprowadzenia mechanizmu CBAM. Najbardziej podrożeją nawozy azotowe, gdyż ich ceny mogą wzrosnąć nawet o 50% do 2030 r. Wzrost kosztów odczują przede wszystkim rolnicy, zależni od importu. Nowe regulacje mogą jednak przyspieszyć rozwój niskoemisyjnych technologii, takich jak niebieski i zielony amoniak. A także zwiększyć konkurencyjność krajowej produkcji nawozów.

Unia Europejska konsekwentnie zaostrza politykę klimatyczną. Od 2026 r. zacznie obowiązywać mechanizm dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO₂ (CBAM). Nowe regulacje obejmą m.in. import nawozów mineralnych, takich jak amoniak, mocznik czy DAP (fosforan diamonu). Celem jest wyrównanie zasad konkurencji między unijnymi producentami nawozów, którzy już teraz płacą za emisje w ramach systemu ETS, a zakładami produkcyjnymi spoza UE.

Opłata graniczna za emisję CO₂ będzie doliczana do około 15 mln ton importowanych nawozów azotowych. W praktyce oznacza to, że importerzy zapłacą więcej. Zaś dodatkowe koszty zostaną przerzucone na rolników. Jak prognozuje Rabobank, ceny nawozów azotowych importowanych na unijny rynek w perspektywie kilku najbliższych lat mogą wzrosnąć nawet o 50%.

Eksperci zwracają uwagę, że UE jest silnie uzależniona od dostaw nawozów spoza Wspólnoty. Bowiem, według analiz, aż 70% europejskiego importu nawozów azotowych pochodzi z pięciu krajów: Rosji, Egiptu, Maroka, Algierii oraz Trynidadu i Tobago. Wprowadzenie CBAM sprawi, że te kierunki staną się mniej konkurencyjne, szczególnie tam, gdzie emisje CO₂ są wysokie.

Jak podkreślają analitycy Rabobanku, dodatkowe obciążenia przeniosą się głównie na producentów rolnych:

W efekcie, europejscy rolnicy będą musieli zmierzyć się z kolejną falą wzrostów kosztów produkcji, których nie zrekompensuje ani krajowa produkcja nawozów, ani polityka dopłat. Wzrost cen importowanych nawozów może mieć również wpływ na ceny żywności i rentowność upraw w całej UE.

Nowy system opłat CBAM nie dotknie wszystkich nawozów w jednakowym stopniu. Mianowicie, największy wzrost kosztów dotyczyć będzie nawozów azotowych, w szczególności amoniaku i mocznika. Szacunki Rabobanku wskazują na następujące zmiany:

• amoniak — wzrost cen o 10–20% w 2026 r. i nawet o 50% do 2030 r. Dodatkowe koszty importu mogą sięgnąć 200 euro za tonę;
• mocznik — wzrost cen o 10–15% w 2026 r. i o 45% do 2030 r.
• DAP (fosforan diamonu) — umiarkowany wpływ opłat CBAM: wzrost o 2–5% w przyszłym roku i do 10% w 2030 r.

Realna skala wzrostów będzie zależeć od źródła surowca i intensywności emisji CO₂ w danym kraju. Zwłaszcza dostawcy z wysoką emisją, tacy jak Rosja czy Trynidad i Tobago, mogą stać się mniej konkurencyjni, natomiast kraje o niższym śladzie węglowym, jak np. USA, zyskają na atrakcyjności.

Wprowadzenie unijnego mechanizmu CBAM zakłada wyrównanie warunków konkurencji między producentami nawozów z UE i spoza Wspólnoty. Zatem powinno pozytywnie wpłynąć na unijną — a więc również polską — produkcję nawozów. Bowiem przy podniesieniu cen produktów importowanych, krajowe nawozy staną się bardziej konkurencyjne cenowo. To zaś może korzystnie wpłynąć na rozwój krajowej produkcji — ilości i asortymentu nawozów mineralnych wytwarzanych w polskich zakładach. Co w konsekwencji ustabilizuje polski rynek nawozów mineralnych oraz ich ceny. Natomiast w odniesieniu do UE, pozytywnym efektem wprowadzonych regulacji może być zmniejszenie zależności Wspólnoty od importu nawozów. A więc większa niezależność i bezpieczeństwo żywnościowe.

W dłuższej perspektywie czasowej unijne regulacje mogą stać się również impulsem do rozwoju innowacyjnych technologii. Producenci coraz częściej inwestują w tzw. niebieski i zielony amoniak, które mają znacznie mniejszy wpływ na klimat. Niebieski amoniak, wytwarzany z użyciem paliw kopalnych, ale z wychwytywaniem CO₂, może stać się konkurencyjny już do 2030 r. Jest bowiem zwolniony z opłaty CBAM. Z kolei zielony amoniak, produkowany w oparciu o energię odnawialną, pozostaje wciąż kosztowny. Analitycy przewidują, że dopiero około 2034 r. stanie się on realną alternatywą dla tradycyjnych nawozów, gdy system CBAM obejmie pełen zakres emisji w sektorze chemicznym i nawozowym.

Mechanizm CBAM stopniowo zastąpi dotychczasowy system bezpłatnych uprawnień do emisji. Jego głównym celem jest zapobieganie tzw. ucieczce emisji, czyli przenoszeniu energochłonnej produkcji poza UE. Wraz z corocznym zmniejszaniem liczby darmowych certyfikatów, udział obowiązkowych uprawnień CBAM będzie rósł.

Od 2034 r. opłata graniczna w pełni obejmie sektory takie jak nawozy, stal czy cement. Oznacza to, że rynek nawozów stanie się jednym z kluczowych obszarów transformacji klimatycznej w Europie. To zaś będzie miało ogromne konsekwencje dla kosztów produkcji rolnej.