Polacy pokochali dynię. Zaskakujące, jak urosła powierzchnia uprawy i co z niej robimy

Regularnie w ostatnich latach rośnie zainteresowanie uprawą dyni. Sprzyjają nie tylko warunki, ale i zapotrzebowanie ze strony konsumentów. Popularyzacji tego warzywa służą festiwale dyniowe organizowane w różnych częściach kraju. Przykładowo w planie są:

• 12.10 Ogród Botaniczny Uniwersytetu Wrocławskiego organizuje Dolnośląski Festiwal Dyni
• 20-21.09 Jarmark Wsi Zachodniopomorskiej Złota Dynia, Morzyczyn
• 20.09 Rodzinny Festiwal Dyni w Radaczu (woj. zachodniopomorskie)
• 27.09 Bania Fest - święto dyni w Krapkowicach (woj. opolskie)

Rolnicy uprawiają w 2025 roku dynię na powierzchni ponad 10,5 tys. hektarów, a to 2 razy więcej, niż w 2020 roku, gdy zajmowała 5 tys. ha. Wzrost dotyczy także dyni oleistej z 2,5 tys. ha 5 lat temu, do 9,6 tys. ha obecnie.

Cieplejszy klimat sprzyja takim uprawom, jak dynia, wybitnie ciepłolubna. Pochodzące z klimatu subtropikalnego, dynie są roślinami wyjątkowo wrażliwymi na niskie temperatury. Giną już przy 0°C, a długotrwałe ochłodzenie, nawet kilka stopni powyżej zera, może prowadzić do obumierania młodych roślin. Spadek temperatury poniżej 10°C często skutkuje zrzucaniem zawiązków owoców, a nawet uszkodzeniem końcówek pędów.

Autorzy Metodyki integrowanej produkcji dyni z Instytutu Ogrodnictwa wyjaśniają, kiedy zbierać dynię:

Wyrośnięte owoce dyni dojrzewają nawet po zamarciu pędów i liści, o ile panuje słoneczna i sucha pogoda. W polskich warunkach należy je jednak sprzątać z pola przed okresem jesiennego ochłodzenia i temperatur <10°C. Kilkudobowa ekspozycja na takie temperatury (np. w nocy) drastycznie skraca okres przechowywania (owoce gniją nawet po 2- 3 tygodniach).

Dynia olbrzymia wyróżnia się różnorodnością kształtów i kolorów (zielone, żółte, pomarańczowe). Waga owoców waha się od 1,5 kg (typ Hokkaido) do ponad 50 kg, a rekordy świata przekraczają nawet 1000 kg. Owoce mają od 100 do 400 nasion i rosną na miękkiej, obłej szypułce. Co ciekawe, roślina zrzuca zawiązki, jeśli ma już wystarczającą liczbę owoców, a hodowcy, zostawiając tylko jeden owoc, mogą uzyskać rekordowo duże okazy.

Dynia oleista (bezłupinowa) wytwarza owoce o masie 3-4 kg, o różnorodnym kształcie i kolorze, w tym pasiastym. Jej największą cechą charakterystyczną są bezłupinowe nasiona. Nasiona te mają cienką, srebrzystą otoczkę i zawierają 25-50% tłuszczu, dlatego są idealne do produkcji oleju.

Dynia piżmowa ma owoce o gładkiej, kremowo-żółtej lub cielistej skórce, a ich kształt często przypomina melony. Zdarzają się również odmiany spłaszczone, z głębokimi bruzdami. Waga owoców może dochodzić do 20 kg. Ich wnętrze wypełnia aromatyczny, prawie bezwłóknisty, pomarańczowy miąższ z licznymi nasionami.

Dynia w Polsce to nie tylko symbol jesieni i dekoracja, ale przede wszystkim niezwykle wszechstronne warzywo o szerokim zastosowaniu kulinarnym. Wykorzystuje się ją na wiele sposobów, zarówno w daniach wytrawnych, jak i słodkich.

Najpopularniejszym daniem z dyni w Polsce jest aksamitna zupa krem, często podawana z prażonymi pestkami dyni, grzankami, imbirem czy mlekiem kokosowym.

Dynia jest składnikiem wielu dań obiadowych, takich jak: placki i kotlety, gulasze i zapiekanki, makaron i kopytka, a nawet dodatek do dań rybnych.

Dzięki swojej naturalnej słodyczy i wilgotności, dynia jest idealnym składnikiem do ciast i deserów, np. sernik dyniowy, ciasto dyniowe z przyprawami korzennymi czy muffinki dyniowe to popularne jesienne przysmaki.

Dynia może zastępować jabłka w tradycyjnych przepisach na racuchy i placki. Kolejne z zastosowań dyni to przetwory. Dynię marynuje się w occie, przyrządza z niej dżemy, konfitury (często z dodatkiem pomarańczy lub imbiru), a nawet keczupy.

Pokochaliśmy w Polsce dodatek w postaci pestki i oleju dyniowego. Prażone pestki dyni są popularną przekąską i dodatkiem do sałatek, zup czy pieczywa. Z pestek produkuje się również cenny olej, używany do sałatek i jako dodatek do dań na zimno.

Pomarańczowe i żółte okazy są wykorzystywane do dekorowania domów, ogrodów, restauracji, a nawet przestrzeni publicznej. Służą do tego zarówno dynie jadalne, jak i ozdobne. Omawiana roślina ma swoje miejsce także w kosmetyce.

W rolnictwie dynia jest również wykorzystywana jako pasza dla zwierząt, podkarmia się nią np. gęsi.

Dynia jest ceniona w Polsce nie tylko za swoje walory smakowe, ale również za właściwości prozdrowotne. Jest bogata w witaminy (A, C, E, K), minerały (potas, magnez, żelazo) oraz błonnik. Uważana jest za warzywo wspierające układ odpornościowy, korzystne dla wzroku i pomagające w obniżaniu "złego" cholesterolu.