Białystok: Nagrobek zamordowanych włókniarzy odnowiony

Na cmentarzu wojskowym przy ul. 11 listopada znajduje się grób Henryka Pleskacza, Piotra Sawickiego i Bolesława Krajewskiego. Byli białostockimi włókniarzami. Zostali powieszeni przez hitlerowców w 1943 roku na terenie fabryki Sokół i Zylberfenig. Znajdowała się w rejonie dzisiejszych ulic Warszawskiej i Orzeszkowej.

Grób Pleskacza, Sawickiego i Krajewskiego znajduje się po lewej stronie nekropolii. Od kilku lat o jego odnowienie zabiegała Halina Sawicka-Tomalak. Piotr Sawicki był rodzonym bratem jej ojca. W 2022 roku zaczęła pisać do białostockiego magistratu pisma. Wcześnie monitowała też temat telefonicznie. Pokazuje teczkę dokumentów. Adresatami są prezydent Białegostoku, wojewoda podlaski a nawet Instytut Pamięci Narodowej.

Pismami "wydreptywała" ścieżkę, by grób włókniarzy odnowić. W 2022 roku grob oczyszczono. Rok i dwa lata później miasto wykonało prace doraźne. Wreszcie w 2025 roku dostała pismo, z którego wynika, że znalazły się pieniądze na uporządkowanie i odnowienie grobu - cmentarz w Zwierzyńcu uznany jest formalnie za cmentarz wojenny, a prace może z odpowiedniej puli sfinansować wojewoda.

- Jestem szczęśliwa i jestem wdzięczna, że grób został odnowiony. Bałam się, że jeżeli mnie by zabrakło, grób zniknąłby go końca. Białystok był miastem włókienniczym. Powinniśmy o tej historii pamiętać - mówi nam wyraźnie wzruszona pani Halina.

Prace na cmentarzu kosztowały blisko 77,5 tys. zł. Projekt - dodatkowe 3,3, tys. zł. Za odnowienie nagrobka odpowiadał urząd miejski w Białymstoku. Sfinansował je z kolei wojewoda podlaski.

Włókniarze zostali zamordowani 18 września 1943 roku. Zostali oskarżeni przez okupanta o sabotaż. Zostali powieszeni na terenie zakładów Sokola i Zylberfeniga.

Co ciekawe, między blokami przy Warszawskiej znajduje się symboliczny grób włókniarzy. Wśród drzew stoi pomnik z inskrypcją: "Za Polskę ludową w walce / z okupantem hitlerowskim / zostali powieszeni / w dn. 18 IX 1943 r. włókniarze / Pleskacz Henryk lat 22 / Sawicki Piotr lat 23 / Krajewski Bolesław lat 36 / Cześć ich pamięci". Stanęła w latach 50. XX wieeku na terenie pofabrycznym. Inicjatorem upamiętnienia był Zarząd Okręgu Związku Zawodowego Włókniarzy. Na bloku po sąsiedzki dodatkowo znajdowała się tablica pamiątkowa - usunięto ja podczas prac remontowych.

Włókniarze nigdy nie byli pochowani przy Warszawskiej. Po zabójstwie ich ciała złożono w Grabówce skąd po wojnie przeniesiono na cmentarz w Zwierzyńcu.

Kwesta na Farnym. Na odnowę nagrobków

Powalone drzewo zniszczyło groby