Bitwa pod Cedynią 972. Kulisy zwycięstwa Mieszka I 

Stoczona 24 czerwca 972 roku bitwa pod Cedynią była kulminacją narastającego sporu o kontrolę nad Pomorzem Zachodnim. W drugiej połowie X wieku tereny te były kluczowe zarówno dla Mieszka I, władcy Polan, jak i dla niemieckich margrabiów, którzy dążyli do poszerzenia wpływów na wschód.

Cedynia, położona przy przeprawie przez Odrę, stanowiła strategiczny punkt na szlaku handlowym łączącym Połabie z Pomorzem. Od IX wieku istniał tu gród plemienny Licikavików, a w 967 roku ziemie te znalazły się pod zwierzchnictwem Mieszka I, który rozbudował warownię i umocnił swoją pozycję w regionie.

Narastające napięcie między Polanami a Marchią Łużycką doprowadziło do otwartego konfliktu. Margrabia Hodo, wspierany przez Zygfryda von Walbecka, postanowił siłą przejąć kontrolę nad Pomorzem, łamiąc wcześniejsze porozumienia Mieszka z cesarzem Ottonem I. Wyprawa Hodona miała charakter prywatny, nie była oficjalnie wspierana przez cesarza, co podkreślało ambicje niemieckich możnowładców i ich dążenie do niezależnego rozszerzania wpływów.

Informacje o bitwie pochodzą głównie z Kroniki Thietmara, spisanej na początku XI wieku. Choć szczegóły są fragmentaryczne, przekaz ten pozwala odtworzyć główne etapy i znaczenie starcia.

Bitwa pod Cedynią rozegrała się w dwóch fazach. Mieszko I, wykazując się wybitnymi zdolnościami dowódczymi, podzielił swoje siły na trzy grupy. Główna kolumna jazdy, dowodzona osobiście przez księcia, miała bronić przeprawy na Odrze i zablokować drogę marszu wojsk Hodona. Na wzgórzu, nieopodal grodu Cedyni, ukryto oddziały łuczników, tarczowników oraz część jazdy pod dowództwem brata Mieszka – Czcibora.

Rankiem 24 czerwca 972 roku Hodo ustawił w pierwszym rzucie własnych konnych rycerzy oraz oddział Zygfryda von Walbecka. Piechota podążała w kolumnach za jazdą. W pierwszej fazie bitwy Niemcy zdołali sforsować Odrę, rozbijając oddziały broniące przeprawy. Polanie wycofali się do grodu, co mogło być celowym manewrem mającym na celu wciągnięcie przeciwnika w pułapkę.

W decydującym momencie, gdy wojska Hodona przygotowywały się do szturmu na Cedynię, zostały zasypane gradem strzał z okolicznych wzgórz. W tym samym czasie do ataku ruszyła ciężkozbrojna jazda Czcibora, uderzając z flanki.

Równocześnie Mieszko I przeprowadził kontratak od strony grodu. Niemcy zostali okrążeni i znaleźli się w potrzasku. Bitwa zamieniła się w pogrom – większość wojsk Hodona została zniszczona, a sam margrabia zdołał uciec tylko z niewielką grupą rycerzy.

Zwycięstwo pod Cedynią miało przełomowe znaczenie dla młodego państwa polskiego. Po pierwsze, umocniło pozycję Mieszka I jako władcy i dowódcy, pokazując, że potrafi skutecznie bronić swoich granic i interesów.

Po drugie, bitwa zahamowała niemiecką ekspansję na Pomorze Zachodnie, pozwalając Piastom na dalszą konsolidację ziem polskich. Był to także wyraźny sygnał dla sąsiadów, że Polska staje się liczącym graczem na arenie międzynarodowej.

Wynik bitwy miał również wymiar symboliczny – od tego momentu Cedynia stała się symbolem polsko-niemieckich zmagań o dominację w regionie. Zwycięstwo Mieszka I otworzyło drogę do dalszych sukcesów politycznych i militarnych, a także wzmocniło wewnętrzną stabilność państwa Polan.

Bezpośrednim skutkiem bitwy była interwencja cesarza Ottona I, który zaniepokojony rosnącą potęgą Mieszka I, zwołał zjazd w Quedlinburgu w 973 roku. Tam Mieszko został zmuszony do wysłania swojego syna Bolesława jako zakładnika na dwór cesarski, co stanowiło gwarancję utrzymania pokoju na wschodniej granicy cesarstwa. Pomimo tego, Mieszko utrzymał swoje zdobycze terytorialne, a Hodo zachował tytuł margrabiego aż do śmierci w 993 roku.

Z biegiem lat bitwa pod Cedynią nabrała wymiaru symbolicznego. Stała się nie tylko ważnym wydarzeniem militarnym, ale także początkiem długiej historii polsko-niemieckich zmagań.

Współcześnie Cedynia jest miejscem licznych obchodów rocznicowych, a samo starcie bywa przedstawiane jako pierwszy wielki triumf Polaków nad Niemcami. W rzeczywistości była to jednak przede wszystkim walka o wpływy i niezależność młodego państwa Piastów.

Choć większość współczesnych badaczy wskazuje Cedynię jako miejsce bitwy, przez wieki jej lokalizacja była przedmiotem sporów. W XVIII wieku Adam Naruszewicz utożsamiał "Cidini" z dzisiejszym Szczecinem, inni historycy sugerowali Zehdenick lub Zeuthen na lewym brzegu Odry. Dopiero najnowsze badania i analiza źródeł pozwoliły na niemal pewne wskazanie Cedyni jako miejsca starcia.

Niejasności dotyczą także liczebności wojsk i skali strat. Wiadomo, że siły były wyrównane, choć Niemcy dysponowali większą ilością ciężkiej jazdy. Straty po stronie Hodona były ogromne – z pogromu ocalała jedynie garstka Niemców. Liczby poległych po obu stronach pozostają jednak nieznane, co sprzyja powstawaniu legend i mitów wokół bitwy.

Mieszko I wykazał się nie tylko odwagą, ale też nowatorskim podejściem do prowadzenia działań wojennych. Podział wojsk na grupy, wykorzystanie zasadzki i ataku z flanki, a także umiejętne wykorzystanie terenu – to wszystko świadczy o wysokim poziomie sztuki wojennej wczesnych Piastów. Taktyka zwabienia przeciwnika w pułapkę i zaskoczenia atakiem z kilku stron była kluczowa dla osiągnięcia zwycięstwa.

Warto podkreślić, że bitwa pod Cedynią była jednym z pierwszych tak dużych starć, w których Polanie wykazali się nie tylko siłą, ale i sprytem na polu bitwy. To właśnie dzięki takim działaniom Mieszko I zyskał opinię wybitnego wodza, a jego państwo – szacunek sąsiadów.

Więcej na temat bitwy pod Cedynią można przeczytać w książce dr Mariusza Sampa "Bitwa pod Cedynią. Wielkie zwycięstwo polskiego oręża" (Wydawnictwo Lira, Warszawa 2022).