Dworzec PKP w Katowicach 25 lat temu. Dziś nikt nie tęskni za tym klimatem, ale betonowy "Brutal" miał swój urok. Kto go jeszcze pamięta?

Dziesiątki tysięcy ludzi każdego dnia rozpoczyna i kończy swój kontakt z Katowicami na dworcu PKP. W latach 90. XX wieku i na początku lat dwutysięcznych wizyta w tym miejscu była wyjątkowo traumatycznym doznaniem. Gigantyczny gmach z surowego betonu był "miastem w mieście", zaniedbaną, brudną i co tu kryć, śmierdzącą przestrzenią, żyjącą własnym życiem i rytmem.

Ćwierć wieku temu katowicki dworzec miał fatalną reputację. Co prawda zniknęli z jego wnętrza narkomani i bezdomni, którzy wcześniej mieli tu ulubioną "miejscówkę", ale ten centralny punkt miasta nie potrafił odnaleźć się w nowej rzeczywistości i chyba nikt nie miał pomysłu, co zrobić by z antywizytówki stał się przynajmniej miejscem, z którego nie chce się uciekać.

Handlowy pasaż przypominał turecki targ, z mnóstwem przypadkowych kanciap, oferujących przeróżne produkty. W głównej hali dworca latały gołębie i ciągnęła się ściana kilkunastu kas biletowych. Najniższa kondygnacja była zupełnie zapomnianą przestrzenią, z przechowalnią bagażu i dojściem do stojących przed dworcem taksówek.

Katowicki dworzec PKP zaprojektowany został pod koniec lat 50. XX wieku przez Wacława Kłyszewskiego, Jerzego Mokrzyńskiego i Eugeniusza Wierzbickiego - grupę Warszawskich Tygrysów, doświadczonych architektów, którzy należeli do czołówki ówczesnych projektantów.

- Praca ta wyróżniała się wyrazistością, prostotą, jednoznaczną czytelnością, idealnym wpasowaniem w teren - wspominał przed wielu laty Aleksander Franta, znakomity architekt, członek jury, które oceniało tę propozycję.

Gdy został otwarty w 1972 roku uchodził za nowoczesny. Zachwycał nowatorską, jak na owe czasy, konstrukcją, halą z betonowymi kielichami, przeszkloną elewacją i ruchomymi schodami (pierwszymi, jakie wprowadzono na polskich dworcach).

Należał do najwybitniejszych realizacji brutalistycznych nie tylko w Polsce, ale również w Europie - pisała Aneta Borowik w książce "Nowe Katowice. Forma i ideologia polskiej architektury powojennej na przykładzie Katowic (1945-1980)"

Był czysty, przestronny, oświetlony. Podróżnym oddano do użytku m.in. restaurację i bar szybkiej obsługi, kawiarnię oraz świetlicę młodzieżową. Były tu też pomieszczenia Polskiego Czerwonego Krzyża i pokój dla matki z dzieckiem. Do tego perfumeria, sklep z wyrobami ludowymi i słodyczami, Pewex i posterunek Milicji Obywatelskiej.

Konstrukcja dworca przetrwała ledwie 38 lat. Kiedy pojawiła się informacja, że architektoniczną ikonę trzeba będzie zburzyć, by zrobić miejsce pod galerię handlową protestowali tylko architekci, historycy i nieliczni aktywiści miejscy.

Na wyburzenie katowickiego Brutala potrzeba było zaledwie 21 dni. Rozbiórka pierwszego kielicha ruszyła 22 grudnia 2010 roku, a 11 stycznia 2011 roku 16 żelbetowych kielichów podtrzymujących strop hali ostatecznie zniknęło. Wraz z nimi kawał mało chwalebnej historii tego miejsca.