Warszawa prawie wyginęła na dżumę. Zmarło prawie 30 tysięcy osób. Gdzie znajduje się cmentarz ofiar?

Przy ulicy Malborskiej na warszawskim Bródnie, w cieniu miejskiego zgiełku i nowoczesnych zabudowań, kryje się miejsce niemal zapomniane, lecz niezwykle istotne dla lokalnej historii – dawny cmentarz epidemiczny z lat 1708–1709. To właśnie tutaj, na terenie dawnej osady Głodna Wieś, chowano ofiary jednej z najbardziej wyniszczających epidemii w dziejach Warszawy. Cmentarz powstał nagle, poza granicami ówczesnego miasta, w odpowiedzi na dramatyczny rozwój epidemii dżumy, która rozpoczęła się w czerwcu 1708 roku.

Zaraza rozprzestrzeniała się błyskawicznie. Apogeum nastąpiło w latach 1708–1709, a liczba zmarłych w samej Warszawie mogła sięgnąć nawet 30 tysięcy – co stanowiło znaczną część ówczesnej ludności i niemal wyludniło miasto. W niektórych miejscach śmierć zbierała dramatyczne żniwo – jak w pałacu Kazimirowskim, gdzie z 50 mieszkańców przeżyło zaledwie 8 osób. Po zakończeniu epidemii, która oficjalnie wygasła dopiero w 1712 roku, cmentarz stopniowo popadał w zapomnienie. Teren porósł roślinnością, a świadomość o jego istnieniu niemal zanikła.

Do naszych czasów przetrwał jednak jeden niezwykły świadek tamtych wydarzeń – kolumna Michała Warembergera. Wzniesiona 2 września 1708 roku, upamiętnia ona jego najbliższych:

• żonę,
• syna
• i córkę,

którzy zmarli wskutek zarazy.

Utrzymana w stylu klasycystycznym kolumna z krzyżem i inskrypcją jest jedynym zachowanym zabytkiem przypominającym o tej cmentarnej nekropolii „zadżumionych”. Dziś miejsce to zostało przywrócone pamięci dzięki staraniom lokalnej społeczności. Choć teren dawnego cmentarza nie posiada rozbudowanej infrastruktury, zachowany pomnik i uporządkowana przestrzeń wokół niego stanowią ważny element tożsamości dzielnicy, a właściwie osiedla przy ulicy Malborskiej. Warto wybrać się na spacer i poświęcić parę chwil refleksji nad kondycją człowieczeństwa.