Co powoduje raka żołądka? Podajemy „czarną listę”

Rak żołądka to jeden z najbardziej podstępnych i trudnych do wykrycia nowotworów, który często rozwija się bezobjawowo przez długi czas. Choć wiele czynników wpływa na jego rozwój, jednym z kluczowych jest dieta. Okazuje się, że niektóre produkty spożywcze mogą znacząco zwiększać ryzyko zachorowania. Wyjaśniamy, jak wpływają na organizm i dlaczego warto ich unikać.

ból brzucha

Źródło zdjęć: © Adobe Stock | PAWEL_KACPEREK

Anna Rokicka-Żuk

4 lipca 2025, 08:53

Rak żołądka to nowotwór, który wyjątkowo szybko sieje spustoszenie w organizmie. Okres 5 lat od diagnozy, który w onkologii uznaje się całkowite wyleczenie, przeżywa niespełna 21 proc. polskich pacjentów. Powodem tej sytuacji jest fakt, że we wczesnym stadium zaawansowania wykrywane jest najwyżej 8 proc. przypadków, a w pozostałych jest zwykle za późno na operację.
Czynniki ryzyka rozwoju raka żołądka to nie tylko zaburzenia pracy i choroby tego narządu, m.in. infekcja bakterią Helicobacter pylori, wrzody, polipy, metaplazja jelitowa żołądka (zmiany w błonie śluzowej, np. wskutek częstych zapaleń), stany zapalne, w tym zanikowe i operacje żołądka.
Zachorowaniu na ten nowotwór sprzyja ponadto anemia złośliwa, defekty genetyczne, cechy dziedziczne, grupa krwi A, płeć męska, wiek powyżej 65 lat (w ok. 60 proc. przypadków) czy palenie tytoniu.

[b]Rozwój raka żołądka może powodować także dieta obfitująca w pewne rodzaje produktów i potraw.
Dieta bogata w sól to jeden z najlepiej przebadanych czynników rozwoju raka żołądka. Ustalono, że zwiększa zagrożenie jego wystąpienie o 12 procent na każde kolejne 5 g tego składnika. Do produktów najbardziej sprzyjających zachorowaniu należą te utrwalone poprzez suszenie, solenie i wędzenie.
Tradycyjne jedzenie poddawane wędzeniu zawierają nie tylko sporo soli, ale też związki z dymu, który niezależnie od pochodzenia jest źródłem rakotwórczych związków. Należą do nich m.in. wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA), do których należy kilkaset substancji, w tym jedna z najgroźniejszych – rakotwórczy benzo(A)piren. Wędzone ryby i mięsa zawierają nawet 200 mcg tego związku na 1 kg, podczas gdy w surowym jedzeniu zawartość nie przekracza 1 mcg. Swego czasu naturalnie wędzone produkty miały być nawet zakazane, jednak tak się nie stało.

Szczególnie niezdrową grupą produktów mięsnych są wędliny, w tym również kiełbasy, które wyrabia się z mieszankami peklującymi. W roli konserwantu chroniącego przed śmiertelnym zatruciem toksyną botulinową zawierają one azotyn sodu. W żołądku mogą być one przekształcane w nitrozaminy, które zwiększają ryzyko zachorowania na raka tego narządu i inne nowotwory pokarmowe, w tym raka żołądka. Wysokie spożycie przetworów mięsny zwiększa ryzyko jego rozwoju o 24 procent.
Częsta konsumpcja niektórych produktów skrobiowych wiąże się z częstszym występowaniem raka żołądka. Najbardziej niekorzystne są oczyszczone ziarna zbóż w postaci białej mąki i wyrobów na jej bazie (przemysłowe pieczywo, wyroby cukiernicze, przekąski, dania kuchni polskiej). Jak wykazała analiza badań, dieta z ich dużym udziałem to o 65 proc. większe ryzyko rozwoju raka żołądka, podczas gdy menu bazujące na pełnych, nieoczyszczonych ziarnach to zagrożenie mniejsze o 39 proc.

Orzechy i nasiona oleiste to nie tylko skarbnica cennych związków, ale także potencjalne źródło toksyn pleśniowych – aflatoksyn (produkowanych przez A. flavus). Ich spożywanie powiązano nie tylko z rakiem wątroby, ale też żołądka i innych. Zagrożeniem są produkty nieprawidłowo przechowywane (w tym również suszone owoce, przyprawy i oleje tłoczone z nasion), a także niedosuszone. Warto więc unikać kupowania ich na wagę i wybierać produkty o kontrolowanej jakości.
Picie alkoholu ma istotny związek z rozwojem raka żołądka, co dotyczy zwłaszcza trunków wysokoprocentowych (wódek) i piwa, ale nie wina. Obliczono, że ryzyko zachorowania rośni o 5 procent na każdą kolejną porcję 10 g czystego etanolu dziennie. Ilość ta odpowiada 1 standardowej dawce alkoholu (ok. 25 ml trunku 40 proc. obj. lub 200 ml piwa 5 proc. obj.). Przypomnijmy, że picie określane jako ciężkie to już powyżej 3 porcji dziennie (lub 7 w tygodniu) dla kobiet i 4 dziennie (lub 14 tygodniowo) dla mężczyzn.

Źródła:

Fruits and vegetables intake and gastric cancer risk: A pooled analysis within the Stomach cancer Pooling Project International Journal of Cancer
Karcynogeny w przewodzie pokarmowym człowieka Żywność. Nauka. Technologia. Jakość
Association of whole grain, refined grain, and cereal consumption with gastric cancer risk: A meta‐analysis of observational studies Food Science & Nutrition
Dietary Salt Intake and Gastric Cancer Risk: A Systematic Review and Meta-Analysis Frontiers in Nutrition
Meat intake and risk of gastric cancer in the Stomach cancer Pooling (StoP) project International Journal of Cancer
Stomach Cancer Risk Factors American Cancer Society