Mimo upływu lat, masz ciekawość świata? To oznacza niższe ryzyko demencji

- Literatura psychologiczna pokazuje, że tzw. ciekawość cechowa, czyli ogólny poziom ciekawości u danej osoby, zazwyczaj spada z wiekiem - mówi psycholog Alan Castel, współautor badań. - Jednak wydawało nam się to nieco dziwne i nie zgadzało się z tym, co widzieliśmy u niektórych starszych uczestników naszych eksperymentów: byli oni często bardzo zaangażowani i zainteresowani uczeniem się, zwłaszcza w kontekście pamięci, ale także różnych ciekawostek - dodaje.

Eksperci zastanawiali się, czy odpowiedź może tkwić w innym rodzaju ciekawości - tzw. ciekawości stanowej.

Ciekawość stanowa to chwilowe uczucie ciekawości, które ludzie odczuwają, gdy zapyta się ich o konkretne tematy. Z kolei ciekawość cechowa to cecha osobowości. Niektórzy ludzie mogą na przykład nie być z natury zbyt dociekliwi i akceptować rzeczy takimi, jakie są (niskie nasilenie ciekawości cechowej), ale mieć głębokie zainteresowanie wybranym tematem lub hobby (wysoka ciekawość stanowa). Każdy człowiek posiada różne poziomy obu typów ciekawości.

Aby je rozróżnić, badacze zaprosili do badań osoby w wieku 20 - 84 lata (średnia wieku: 44 lata), które wypełniły internetowy kwestionariusz mierzący ogólny poziom ciekawości (cechowej). Następnie, by ocenić ciekawość stanową, uczestnikom zadano trudne pytania z zakresu wiedzy ogólnej, na które większość osób raczej nie zna odpowiedzi - np.: "Który kraj jako pierwszy przyznał kobietom prawo do głosowania?" (odpowiedź: Nowa Zelandia). Poproszono ich najpierw o zgadywanie, a potem zapytano, jak bardzo są ciekawi poznania poprawnej odpowiedzi.

Analiza wykazała, że oba rodzaje ciekawości są ze sobą powiązane: osoby z wysokim poziomem ciekawości stanowej częściej cechują się też wysokim poziomem ciekawości cechowej, i odwrotnie. Ogólnie rzecz biorąc, ciekawość cechowa rzeczywiście spadała wraz z wiekiem. Jednak ciekawość stanowa (mierzone zainteresowanie poznaniem odpowiedzi na pytania) malała w okresie wczesnej dorosłości, ale potem gwałtownie rosła po osiągnięciu wieku średniego i utrzymywała tendencję wzrostową aż do późnej starości. To, jak mówi Castel, pokrywa się z badaniami pokazującymi osłabienie poziomu szczęścia w wieku średnim.

Badacze sugerują, że różnica może wynikać z tego, że do wieku średniego ludzie koncentrują się na zdobywaniu wiedzy, umiejętności i szans potrzebnych do odniesienia sukcesu w szkole i pracy, spłaty kredytów hipotecznych oraz wychowania dzieci - co wymaga wysokiego poziomu ciekawości. Jednocześnie te obowiązki wiążą się ze stresem, który może obniżać ogólne poczucie szczęścia. Jednak wraz z wiekiem i nabyciem niezbędnej wiedzy nie trzeba już inwestować tyle energii w ogólną ciekawość. Gdy dzieci opuszczają dom, a ludzie przechodzą na emeryturę, mogą sobie pozwolić na rozwijanie konkretnych zainteresowań - i wtedy wzrasta ciekawość stanowa.

- Nasze wyniki pasują do moich badań nad teorią selektywności, która mówi, że wraz z wiekiem nie przestajemy się uczyć - po prostu stajemy się bardziej wybiórczy w tym, czego chcemy się dowiedzieć - wyjaśnia Castel. - Widać to choćby w kontekście uczenia się przez całe życie: wielu dojrzałych dorosłych wraca na studia, zaczyna nowe hobby albo interesuje się obserwacją ptaków. Myślę, że pokazuje to, iż ten poziom ciekawości - jeśli się go utrzyma - może naprawdę utrzymać naszą sprawność umysłową w starszym wieku - dodaje.

- Wraz z wiekiem może bardziej skupiamy się na rzeczach ważnych, a zapominamy o tych mniej istotnych. Z moich rozmów z wieloma seniorami wynika, że ciekawość jest bardzo ważna. To pasuje do innych badań, które pokazują, że osoby we wczesnych stadiach demencji mogą tracić zainteresowanie tym, co kiedyś sprawiało im przyjemność - uważa Castel.