Odmiany rzepaku odporne na choroby. Nie tylko do IP z siewu 2025
Z każdym rokiem odmiany rzepaku odporne na choroby cieszą się coraz większym zainteresowaniem rolników. Zarówno w kontekście ograniczenia kosztów ochrony chemicznej, jak i spełnienia wymogów systemu IP. Szczególnie ważna staje się odporność na kiłę kapusty, suchą zgniliznę kapustnych czy wirusa żółtaczki rzepy. Choć dostępnych jest coraz więcej odmian z deklarowaną odpornością, wybór tej właściwej nie jest prosty. Mianowicie decyduje nie tylko genotyp, ale także lokalne warunki glebowe, płodozmian i presja patogenów. Przedstawiamy odmiany rekomendowane i wskazane przez COBORU, które warto rozważyć latem 2025 r., planując uprawę zgodną z zasadami Integrowanej Produkcji.
Coraz większa rola odporności w IP
System Integrowanej Produkcji (IP) wymaga od producenta rzepaku znacznego ograniczenia stosowania chemicznych środków ochrony roślin. W tym kontekście odmiany rzepaku odporne na choroby nabierają fundamentalnego znaczenia. To właśnie one pozwalają lepiej dostosować strategię ochrony do aktualnych wyzwań — zarówno środowiskowych, jak i ekonomicznych.
Nie chodzi już tylko o ochronę przed stratami plonu. Dobrze dobrana odmiana może zredukować liczbę zabiegów fungicydowych, ograniczyć koszty produkcji oraz poprawić zdrowotność plantacji. W efekcie daje wyższą efektywność ekonomiczną i większą zgodność z zasadami IP.
Kiła kapusty i sucha zgnilizna kapustnych — największe zagrożenia
W 2025 r. sporym wyzwaniem dla producentów rzepaku ozimego jest kiła kapusty (Plasmodiophora brassicae). To choroba, która w sprzyjających warunkach może całkowicie zniszczyć plon. Co więcej, formy przetrwalne patogenu potrafią zalegać w glebie (zachowując aktywność infekcyjną) nawet 10 lat. Dlatego rozwiązaniem, nie tyle dotyczącym obrony, co wykorzystania rzepaku w płodozmianie i uzyskania z niego przyzwoitego plonu, są odmiany odporne na kiłę kapusty, których w Krajowym rejestrze jest już ponad 20.
Drugim ważnym od lat czynnikiem ryzyka jest sucha zgnilizna kapustnych (Leptosphaeria maculans). W hodowli wykorzystuje się tu m.in. geny Rlm7, Rlm3 czy Apr37. Odmiany z potwierdzoną odpornością na tę chorobę są obecnie jednymi z najczęściej wybieranych przez rolników planujących uprawy zgodnie z IP.
Kolejnym powszechnym zagrożeniem w uprawie rzepaku ozimego jest wirus żółtaczki rzepy (Turnip yellows virus — TuYV). Coraz więcej odmian uprawnych posiada genetyczną odporność na tę chorobę.
W katalogu groźnych chorób rzepaku ozimego znajdują się jeszcze: m.in. werticilioza (Verticillium dahliae, Verticillium longisporum), cylindrosporioza (Cylindrosporium concentricum), zgnilizna twardzikowa (Sclerotinia sclerotiorum), czy czerń krzyżowych (Alternaria brassicae, Alternaria brassicicola, Alternaria alternata).
Jak dobrać odmiany rzepaku odporne na choroby?
Nie ma jednej odmiany „uniwersalnej” rzepaku ozimego. Dlatego w doborze warto uwzględnić kilka ważnych aspektów:
- historia pola i intensywność uprawy rzepaku — częste jego występowanie na danym stanowisku zwiększa presję chorób;
- lokalne zagrożenia ze strony patogenów — w pewnych rejonach dominuje kiła, w innych TuYV (żółtaczka rzepy) lub czerń krzyżowych, albo inne;
- odporność genetyczna i tolerancja — nie każda odmiana odporna wizualnie oznacza brak strat. Różnice w zdolności do regeneracji są równie ważne;
- wyniki PDO i rekomendacje regionalne — warto je traktować jako wiarygodne źródło wiedzy, aktualizowane rokrocznie;
- klimat i jego zmienność na przełomie ostatnich lat, także warunki glebowe.
Odmiany rzepaku odporne na choroby to po pierwsze mniejsze wydatki na ochronę, a po drugie gwarancja uzyskania satysfakcjonującego plonu, nawet w warunkach podwyższonego ryzyka. O ile oczywiście zostaną odpowiednio dobrane do warunków glebowych i klimatycznych
fot. Katarzyna Kupczak
Odmiany rzepaku odporne na choroby — z genem tolerancji na kiłę kapusty
Dlaczego skupiamy się, wskazując w tym artykule odmiany rzepaku odporne na kiłę? Otóż dlatego, że zdaje się to być najtrudniejsza obecnie do zwalczenia choroba. Dodatkowo, której zasięg zwiększa się z każdym rokiem. W rejonach, gdzie występuje kiła kapusty lub się pojawiła, wybór odmiany odpornej/tolerancyjnej na Plasmodiophora brassicae jest warunkiem powodzenia i opłacalności uprawy.
Odmiany rzepaku odporne na kiłę w Krajowym Rejestrze
Obecnie w Krajowym Rejestrze (KR) znajduje się 21 odmian rzepaku ozimego wykazujących odporność na najczęściej występujące patotypy kiły kapusty w Polsce. Do tej grupy należą m.in.:
Alasco, Augusta, Create, Crocant, Crocodile, Croissant, Cromat, Cromputer, Crotora, Crusador, DK Plasma, DK Plener, ES Criterio, LG Alltamira, LG Anarion, LG Baracuda, LG Scorpion, LG Tarantula, Pegazzus, Richmond, SY Alibaba.
Odmiany rzepaku odporne na kiłę — lista odmian zalecanych do uprawy w województwach
Na liście odmian zalecanych do uprawy na obszarze poszczególnych województw w Polsce w 2025 r. znajduje się pięć. Są to odmiany o potwierdzonej w badaniach IOR-PIB odporności na kiłę kapusty:
- Crocant (rekomendowany dla województw: dolnośląskie, lubuskie, mazowieckie, opolskie, podkarpackie, podlaskie, śląskie, warmińsko-mazurskie);
- LG Scorpion (podkarpackie, zachodniopomorskie);
- Cromat (warmińsko-mazurskie);
- LG Anarion (podkarpackie);
- Richmond (pomorskie).
Odporność ww. odmian została potwierdzona w badaniach rejestrowych i porejestrowych. Ponadto ich skuteczność obserwowana jest w praktyce polowej w rejonach o największej presji tej choroby. Warto przy tym pamiętać, że nawet odmiany odporne powinny być uprawiane przy zachowaniu co najmniej czteroletniej przerwy w zmianowaniu, aby ograniczyć ryzyko przełamania odporności.
Odmiany rzepaku odporne na kiłę — spodziewana rejestracja
Wśród odmian rzepaku, których materiał siewny jest dostępny na polskim rynku, znajduje się jeszcze kilka kreacji odpornych na kiłę. Ich proces rejestracji jest w toku. Niemniej rolnicy mogą legalnie po nie sięgać.
Dla przypomnienia — termin zgłoszenia uprawy do IP
Zamiar prowadzenia uprawy wg zasad Integrowanej Produkcji roślin rolnik musi zgłosić corocznie podmiotowi certyfikującemu. Zgłoszenia dokonuje się nie później niż 30 dni przed siewem rzepaku ozimego.
Przed dokonaniem zgłoszenia do IP PIORiN zaleca:
- przeanalizować metodykę dla rzepaku ozimego, uwaga wraz ze zmianą (dwa odrębne pliki) pod kątem możliwości spełnienia wymogów IP (np. płodozmian, badania składników pokarmowych, występowanie agrofagów szkodliwych).
- ukończyć szkolenie z IP potwierdzone zaświadczeniem;
- dokonać wyboru podmiotu certyfikujacego.
W świetle coraz większych ograniczeń w stosowaniu chemicznych środków ochrony roślin, odmiany rzepaku odporne na choroby stają się kluczowym elementem strategii produkcji nie tylko tej zgodnej z zasadami IP. Dobór odpowiednich genotypów to nie tylko kwestia ochrony środowiska, ale także realnego wpływu na opłacalność produkcji. Lato 2025 to najlepszy moment, aby w planowaniu zasiewów postawić na odporność.
Źródło: COBORU
