Czy grozi nam wstrzymanie połowów na Zalewie Wiślanym? Na mierzei obawy po wykryciu przypadków tajemniczej choroby

W ubiegłym tygodniu do szpitala trafiło pięcioro mieszkańców powiatu nowodworskiego. To rybacy oraz spokrewnione z nimi osoby.

Objawy kliniczne były niepokojące - obejmowały bóle mięśni, ciemne zabarwienie moczu oraz cechy niewydolności nerek. Co istotne, objawy wystąpiły w ciągu kilkudziesięciu godzin po spożyciu znacznych ilości (np. trzech półkilogramowych porcji) dużych okazów ryb dennych (gatunków żerujących, bytujących przy dnie akwenu) - węgorza i flądry, złowionych w Zalewie Wiślanym. Hospitalizacje były krótkie – objawy ustąpiły, a żaden z pacjentów nie wymagał dializy, nie wystąpiły powikłania.

U pacjentów potwierdzono chorobę Haff, czyli Zalewu Wiślanego. Jak tłumaczyła Aneta Bardon z gdańskiego Sanepidu, choć choroba Zalewu Wiślanego znana medycynie od 100 lat, nie ma przypisanego kodu ICD-10 Światowej Organizacji Zdrowia (klasyfikacja zawiera kompletne spektrum stanów chorobowych) i nie jest powszechnie opisywana w podręcznikach, to lekarze zidentyfikowali związek między objawami pacjentów a przypadkami znanymi z lat 30. XX wieku, kiedy to odnotowano kilkaset zachorowań po spożyciu ryb z Zalewu Wiślanego.

Zaznaczmy, po zatruciach z ubiegłego tygodnia do badań zostały pobrane próbki wody z Zalewu Wiślanego a także ryb świeżych i zamrożonych. Wyniki, w tym badań toksykologicznych (prowadzi je Państwowy Instytut Weterynarii w Puławach) powinny być znane w ciągu kilkunastu dni.

- Wydział Zdrowia - Pomorskie Centrum Zdrowia Publicznego Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego wraz z Pomorskim Państwowym Wojewódzkim Inspektorem Sanitarnym monitorują sytuację dotycząca przypadków podejrzeń Choroby Zalewu Wiślanego. Wojewoda pomorska i wojewoda warmińsko – mazurski koordynują działania podległych służb we współpracy z Głównym Inspektorem Sanitarnym – podkreślała wojewoda pomorska Beata Rutkiewicz.

Zaznaczmy, choroba Zalewu Wiślanego jest znana od stu lat, zachorowania występują rzadko, nie ustalono jednoznacznie toksyny, która ją wywołuje. Podejrzewana jest palytoksyna, która nie ulega rozkładowi podczas obróbki cieplnej, podczas przygotowywania dań.

- Objawy choroby, takie jak silne bóle mięśni i ciemne zabarwienie moczu, pojawiają się krótko po spożyciu znacznej ilości ryb, często ustępują samoistnie lub po nawodnieniu pacjenta w warunkach szpitalnych, w rzadkich sytuacjach występuje ostra niewydolność nerek wymagająca dializ - tłumaczył dyrektor wydziału zdrowia w PUW dr Jerzy Karpiński.

Dodajmy, Zalew Wiślany to akwen duży, klasyfikowany jako wewnętrzne wody morskie (długość polskiej częśći to 35 km, szerokość od 6 do 8 km), ale także płytki (średnia głębokość to ok. 2,5 m). To jedna z przyczyn specyficznej jakości wody w Zalewie Wiślanym, sprzyjająca eutrofizacji. Zjawisko to powoduje nadmierny wzrost glonów, a proces ten może spowodować wyczerpanie tlenu w zbiorniku wodnym). Choć woda jest coraz czystsza w porównaniu do lat 80 i 90 XX w., z uwagi na rozwój oczyszczalni ścieków, to wciąż w ostatnich latach nad Zalewem Wiślanym strzeżonych kąpielisk jest jak na lekarstwo.

Zalew Wiślany jest ważnym akwenem dla rybołówstwa. Występuje w nim około 30 gatunków ryb, w tym zarówno ryby słodkowodne, jak i te preferujące wody słone. Według danych w akwenie poławianych jest ok. 1900 t. rocznie. Najwięcej śledzia, ale także leszcza, sandacza, płoci i okonia. Powszechnie występuje także flądra. Węgorzem z kolei akwen jest regularnie zarybiany. Ta ostatnia ryba uchodzi za rarytas, jest też ze wszystkich ryb poławianych w Zalewie Wiślanym najdroższa.

Zaznaczmy, chorobę Zalewu Wiślanego miało wywołać mięso właśnie węgorza oraz flądry.

GIS w specjalnym komunikacie zalecił, prewencyjnie, do 31 maja tego roku, do czasu uzyskania wyników badań próbek, ograniczenie spożywania dużych ilości flądry i węgorzy pochodzących z połowów z Zalewu Wiślanego.

Dla rybaków poławiających na tym akwenie to niepokojący znak zapytania. Mimo nawet tego, że zalecenie wydano na krótki czasu i tylko dla dwóch gatunków ryb.

- Co będzie, jeśli te badania wypadną źle? I nie będziemy mogli poławiać węgorza? To dla tej ryby przyjeżdża do nas wielu turystów. Nie wyobrażają sobie urlopu na Mierzei Wiślanej bez np. wędzonego węgorza. Stracilibyśmy ważne źródło dochodu – mówi jeden z rybaków.

Swoich obaw nie kryją właściciele rybnych barów z mierzei.

- Na pewno nie pomaga nam ta cała sytuacja. Poniekąd żyjemy z ryb, a w świat popłynęła informacja, że w Zalewie Wiślanym jest coś trującego i można poważnie zachorować. Liczymy, że sprawa się wyjaśni. Obawiamy się jednak, czy nie przylgnie do nas negatywna opinia, że ludzie będą się bali jeść ryby – mówi nam właścicielka jednego z lokali.

O zagrożeniu dla połowów na Zalewie Wiślanym nie ma obecnie mowy, niemniej o potencjalne problemy pytaliśmy w Morskim Instytucie Rybackim w Gdyni. Nie otrzymaliśmy odpowiedzi.

Dodajmy, jak wynika z danych Głównego Inspektoratu Weterynarii – rocznie dochodzi do 15 tysięcy zatruć produktami pochodzącymi z morza.

Choroba Zalewu Wiślanego (Haff disease)  to schorzenie związane z uszkodzeniem komórek mięśni po spożyciu niektórych gatunków ryb skażonych termostabilną toksyną (nie jest do końca pewne jaka to toksyna – podejrzewana jest palytoksyna, która nie ulega rozkładowi podczas obróbki termicznej). 

Chorobę opisano po raz pierwszy w 1924 roku u osób przebywających w północnej części wybrzeża Zalewu Wiślanego (to dziś m.in. tereny powiatu nowodworskiego, na którego terenie doszło ostatnio do przypadków zatrucia). Najczęściej z wystąpieniem choroby wiązany jest węgorz, flądra, miętus. 

Objawy choroby zależne są od dawki przyjętej toksyny i indywidualnej podatności. Obserwowane przypadki zachorowań wystąpiły po spożyciu dużej ilości ryb w krótkim czasie. 

Uszkodzona tkanka mięśniowa uwalnia mioglobinę, która może spowodować uszkodzenie nerek, wątroby, serca czy układu nerwowego. Objawy choroby pojawiają się zazwyczaj w ciągu 24 godzin (najczęściej do 12 godzin) od spożycia dużej ilości skażonej toksyną ryby.

Typowe objawy obejmują: intensywny ból mięśni, przeczulicę skóry, ciemny kolor moczu, zmniejszenie ilości oddawanego moczu, nadmierne pocenie, nudności i wymioty, ból w klatce piersiowej, duszność.

W badaniach stwierdza się podwyższony poziom kinazy kreatyninowej, transaminaz, potasu, kreatyniny. Leczenie jest wspomagające (nie jest znana specyficzna odtrutka), obejmuje podawanie zwiększonych ilości płynów, wyrównywanie zaburzeń elektrolitowych, zapobieganie uszkodzeniu nerek i innych narządów, w ciężkich przypadkach konieczne są dializy. 

Jeśli po spożyciu ryby wystąpi nagły, niewyjaśniony ból mięśni,  ciemne zabarwienie moczu należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza. Wczesne rozpoznanie i leczenie zapobiegają powikłaniom.