Nowe zajęcia w szkołach. MEN chce dać uczniom więcej wyboru
Fakultety miałyby obejmować różne zajęcia np. teatralne, sportowe, akademickie czy muzyczne. Odpowiadać na potrzeby lokalnej społeczności.
Więcej niż tylko podstawa programowa
Zajęcia fakultatywne pojawiły się w projekcie nowelizacji ustawy Prawo oświatowe, który trafił do konsultacji w lipcu 2025 roku. Mają być częścią szerszej zmiany w myśleniu o szkole, nie tylko jako miejscu „realizowania podstawy programowej”, ale przestrzeni, która wspiera rozwój zainteresowań, pasji i kompetencji społecznych uczniów.
Jak zapisano w uzasadnieniu projektu: „Zajęcia fakultatywne będą mogły stanowić istotne uzupełnienie oferty edukacyjnej szkoły. Uczeń będzie mógł uczestniczyć w zajęciach fakultatywnych związanych np. z przedmiotami nauczanymi w szkole, ale także rozwijających jego pasje i zainteresowania”.
Szkoły mają mieć swobodę w wyborze tematów zajęć – ich zakres zależeć będzie od potrzeb uczniów, dostępności kadry oraz lokalnych możliwości.
„Wprowadzenie zajęć fakultatywnych do szkół publicznych ma umożliwić uczniom uczestnictwo w lekcjach wykraczających poza podstawę programową, a także pozwolić szkołom na reagowanie na lokalne potrzeby społeczności szkolnej.” – czytamy w dokumencie.
Powrót do dawnych rozwiązań z nowym znaczeniem
Choć dla wielu brzmi to jak nowość, fakultety istniały już w polskich szkołach wcześniej — choćby jako dodatkowe lekcje przygotowujące do matury czy koła zainteresowań. Słowo „fakultet” pochodzi od łacińskiego facultas – oznaczającego możliwość, przywilej, wolność wyboru. I to właśnie na wyborze ma się dziś opierać ta nowa-stara koncepcja.
Dobrze zaplanowane fakultety mogłyby przywrócić szkołom funkcję miejsca wszechstronnego rozwoju, w którym uczniowie nie tylko zdają egzaminy, ale także odkrywają siebie i rozwijają pasje. Tym bardziej że dziś szkoła bywa instytucją, w której przeładowana podstawa programowa ledwo mieści się między pierwszym a ostatnim dzwonkiem. W efekcie niektóre placówki skracają przerwy do minimum, by zdążyć z realizacją wszystkich tematów.
„Zajęcia te mają charakter dobrowolny i mogą być prowadzone w różnych formach – od warsztatów, przez projekty interdyscyplinarne, po działania twórcze i sportowe.” – wskazano.
Ambitne plany kontra rzeczywistość
Choć idea fakultetów wydaje się atrakcyjna, trudno nie zapytać o jej realność. Uczniowie są dziś przeciążeni – w liceum zdarza się, że mają dwa-trzy sprawdziany tygodniowo, a w klasach 6–8 szkoły podstawowej sytuacja wygląda niewiele lepiej. Dodatkowo wielu uczniów chodzi na korepetycje, uczęszcza do szkół muzycznych, trenuje sport, działa w harcerstwie. Dzień poza domem zaczyna się przed ósmą, a kończy po godzinie osiemnastej lub później.
Z drugiej strony są też dzieci, które mieszkają z dala od dużych miast, bez łatwego dostępu do rozwijających zajęć dodatkowych. Dla nich szkoła z ofertą fakultetów mogłaby być jedynym miejscem, gdzie zetkną się z zajęciami teatralnymi, szachami, robotyką czy filmem. Z tego punktu widzenia, fakultety mogą pełnić nie tylko rolę zajęć uzupełniających, ale wręcz być wyrównywaczem szans.
„W szczególności istotne jest wzmocnienie potencjału szkół w mniejszych miejscowościach, gdzie dzieci mają ograniczony dostęp do zajęć rozwijających zainteresowania.” – zaznaczono w uzasadnieniu ustawy.
Od idei do praktyki – pytania, na które trzeba odpowiedzieć
Pozostaje jednak wiele pytań, które mogą przesądzić o sukcesie lub porażce tej zmiany. Nie wiadomo, kto będzie prowadził zajęcia fakultatywne — czy nauczyciele w ramach nadgodzin, czy może szkoły będą mogły nawiązywać współpracę z organizacjami zewnętrznymi, np. fundacjami, animatorami kultury czy trenerami? Nie określono też jeszcze zasad finansowania: kto zapłaci za dodatkowe lekcje, jak zostaną one rozliczone, i czy samorządy będą w stanie udźwignąć ten koszt.
Wciąż otwarta pozostaje kwestia równego dostępu do fakultetów — czy szkoły w mniejszych, mniej zamożnych gminach rzeczywiście będą mogły wprowadzić takie zajęcia? Czy zamiast szansy na rozwój, nie powstanie kolejna przepaść między uczniami z różnych części kraju?
Pomysł wraca w dobrym momencie, ale jeśli ma się udać — potrzebuje solidnych podstaw, konkretnych rozwiązań i równego wsparcia dla każdej szkoły, niezależnie od jej położenia i budżetu.
Kiedy zapadną decyzje?
Pomysł zajęć fakultatywnych to jeden z elementów projektu nowelizacji Prawa oświatowego, który w lipcu 2025 roku trafił do konsultacji publicznych. Obecnie mogą się do niego odnosić samorządy, organizacje społeczne, eksperci i wszyscy zainteresowani.
Proces legislacyjny jest na wczesnym etapie – po konsultacjach projekt może jeszcze zostać zmieniony. Według założeń Ministerstwa Edukacji, nowe rozwiązania miałyby zacząć obowiązywać od roku szkolnego 2026/2027. Wiele zależy jednak od tempa prac legislacyjnych oraz kształtu, jaki ostatecznie przyjmą przepisy.
